Αφιερωμένο
στους τότε 18χρονους με τους οποίους …συμπλεύσαμε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων επί 4 χρόνια χτίζοντας όνειρα και ελπίδες.
Στους φίλους που έκλεισαν νωρίς τον κύκλο της ζωής τους.
Στους φίλους που έκλεισαν ή τους έκλεισα τον κύκλο της φιλίας μας.
Στους προϊστάμενους και υφιστάμενους που σταύρωσαν την πλώρη τους με τη δική μου και σμίλεψαν την συμπεριφορά μου ως επαγγελματία και άνθρωπο.
Στα επαγγελματικά «παιδιά» μου που προόδευσαν και ευτύχησα να τους δω να με ξεπερνούν.
Στους γονείς και στην οικογένειά μου που ταλαιπώρησα με την απουσία μου υπηρετώντας την επαγγελματική οικογένεια.
23 Σεπτεμβρίου 1968
Στο τέλος της λεωφόρου Χατζηκυριάκου.
Δεν ήξερα, ούτε είχα καμμιά κλίση ή έφεση στα «στρατιωτικά» παρά την οικογενειακή παράδοση σ’ αυτά… Κατέβηκα από τη Θεσσαλονίκη Ιούνιο του ’68 τελειώνοντας την Πέμπτη Τάξη του Εξατάξιου Γυμνασίου για να πληροφορηθώ περί του τι είναι η Σχολή και να πάρω μια ιδέα για τις διαδικασίες των εξετάσεων και των διαδικασιών ώστε να αποφασίσω, όταν θα αποφοιτούσα του Γυμνασίου, ποιόν δρόμο σπουδών και επαγγέλματος θα ακολουθούσα. Ήταν η τελευταία χρονιά από την ίδρυση της Σχολής που επιτρεπόταν η συμμετοχή στις εξετάσεις και η κατάταξη σε απόφοιτους της Πέμπτης Γυμνασίου.
Έτσι, 17 χρονών, πρωτοσυναντήθηκα για 20 μέρες Φροντιστήριου στου ΚΛΑΔΑΚΗ με άλλους πολλούς συνομήλικους, πολλοί γνωστοί μεταξύ τους από την μακρότερη φοίτησή τους στο Φροντιστήριο, λιγότεροι οι από εκτός Αττικής μέρη, οι πρώτες φιλίες δένονται και ο …μαραθώνιος των εξετάσεων ξεκινά.
Και τελειώνει επιτυχώς… Και τώρα τι κάνουμε;
Αποδεχόμαστε το αποτέλεσμα ή καλή η εμπειρία αλλά άσε να τελειώσουμε πρώτα το Γυμνάσιο;
Θες το ένστικτο, θες το δέλεαρ της αυτόματης ανεξαρτητοποίησης, της γρήγορης επαγγελματικής αποκατάστασης και οικονομικής ανακούφισης των γονιών, η απόφαση πάρθηκε.
17,5 χρονών, στις 23 Σεπτεμβρίου του 1968, ημέρα Δευτέρα, στις 08:30 το πρωί, περνάω την μπάρα της εισόδου μαζί με 50 συμμαθητές, 24 ως Μάχιμοι, 18 ως Τεχνικοί και 9 Οικονομικοί.
Μας υποδέχτηκαν δύο τεταρτοετείς Ναυτικοί Δόκιμοι, «προπαιδευτές», με περισσή ευγένεια μπροστά σε συγγενείς και φίλους που ήρθαν να αποχαιρετήσουν τους μελλοντικούς Δόκιμους, ευγένεια που …έσβηνε σταδιακά, όσο μεγάλωνε η απόσταση από τους συγγενείς και φίλους και μετατράπηκε γρήγορα σε κοφτές διαταγές. Ένας ένας για κούρεμμα με την ψιλή, «γουλί», από τον κουρέα κυρ Γιώργη, γέλια στην εμφάνιση των πρώτων «εν χρω κεκαρμένων», γέλια που προκαλούν την μήνιν των προπαιδευτών «γελάτε μουλάρια σε βάρος των συμμαθητών σας;» Τροχάδην επιτόπου άπαντες και οι πιό «γελαδεροί» γύρω γύρω στο πάνω διάζωμα του Μεσόδομου της Σχολής.
(φωτ.: Ο μεσόδομος του Κεντρικού Κτιρίου όπου ήταν οι θάλαμοι ενδιαίτησης, το Κουρείο, η Ιματιοθήκη, τα λουτρά κ.α. Σήμερα στεγάζει το Διοικητήριο με όλα τα απαραίτητα Γραφεία)
Πρώτη γεύση καψονιού για να ενστερνιστούμε πνεύμα ομαδικό, διαδικασία που καθημερινά επιβαρυνόταν με σοβαρότερα καψόνια που έγιναν ακόμη χειρότερα με την επιστροφή όλων των Δοκίμων από της καλοκαιρινή τους άδεια και την κανονική έναρξη λειτουργίας της Σχολής.
Έτσι, επί 40 ημέρες που διήρκεσε η Προπαίδευση, έγκλειστοι στο …Βασσάνειο Ίδρυμα (δωρεά του ευεργέτη Βασσάνη) ξεχάσαμε να περπατούμε, όλες οι κινήσεις γίνονταν τροχάδην ή «καγκουράροντας» (πηδώντας σε κάθισμα βαθύ) ατομικά ή ομαδικά και πρωί-βράδυ ομαδική ποινή με τα ασήκωτα ντουφέκια Μ1 στην ανάταση, πρόταση, ανάταση. Μερικοί …γεύτηκαν και σωματική βία στα όρια της έννοιας «βασανιστήριο». Ή δοκιμασία …στομαχικής αντοχής με την αναγκαστική κατάποση διαφόρων «κοκτέιλς» κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Η…ποιότητα και ποσότητα των καψονιών προκάλεσαν ακόμα και την επέμβαση του ναυάρχου Διοικητή Ναυτικής Εκπαιδεύσεως που με αυστηρότητα συνέστησε στους Διοικούντες τη Σχολή και τους Τεταρτοετείς αυτοσυγκράτηση. Που αποδείχθηκε αναποτελεσματική βεβαίως καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου έτους αλλά και κατά το πρώτο εκπαιδευτικό θερινό ταξίδι με διοικούσα πλέον την τρίτη Τάξη… Μερικοί δεν άντεξαν. Σωματικά ή ψυχικά ή απλά δεν τους ταίριαζε και πέρασαν την μπάρα προς τα έξω.
Η στρατιωτική εκπαίδευση, και στη ναυτική της διάσταση, έχει σκοπό την δημιουργία ομαδικού πνεύματος και συμπίεση του ατομικού εγώ. Η διαδικασία του λεγόμενου καψονιού έχει λογική και αποτέλεσμα όταν ενεργείται από εκπαιδευμένους γι αυτό «εκπαιδευτές». Δεν πρέπει να αφήνεται στα χέρια ανώριμων, άπειρων ακόμα και συμπλεγματικών ατόμων που εκτονώνουν τον άρρωστο ψυχισμό τους με ακραία σκληρότητα ακόμα και με χυδαία προσβολή της αξιοπρέπειας των εκπαιδευόμενων.
Υπήρχαν βεβαίως και σοβαροί Τεταρτοετείς που δεν πρόσβαλαν, δεν υπερέβαλαν, δεν εκτόνωναν κάποιο κακό ένστικτο. Αλλά υπήρχαν και οι άλλοι… Και κάποιο Αξιωματικοί που μάλλον …υπέφεραν καταπιεζόμενοι στο σπίτι τους και κάπου έπρεπε να αποφορτίζουν το βάσανό τους…
Ακόμα δεν μπορώ να εξηγήσω λογικά το γιατί Αξιωματικός Επιτηρητής, στον πρώτο θερινό εκπαιδευτικό πλου, πήγαινε νυχτιάτικα στο πρόστεγο (πλώρη) του πλοίου, φορτωνόταν δύο βαριές μπαστέκες και τις κουβαλούσε αγκομαχώντας στο πρυμνιό υπόφραγμα για να τις φορτώσει σε πλάτες «καγκουράροντων» πρωτοετών και μετά το καψόνι να τις ξαναπάει ό ίδιος στο πρόστεγο. Ή κάποιον άλλον που σκαρφάλωνε στο τοιχίο της ταράτσας του κεντρικού κτιρίου αξημέρωτα, ακροβατώντας με κίνδυνο να τσακιστεί, για να γράψει στο Ποινολόγιο όποιον τεταρτοετή δεν συμμετείχε ενεργά στην πρωινή Γυμναστική… Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου…
Δεν μου πέρασε από το μυαλό να εγκαταλείψω. Ακόμα κι όταν κάποιοι εκτόνωναν σε εμένα είτε λεκτικά είτε «καψονικά» ό,τι κουβαλούσαν μέσα τους για έναν «θείο» μου, ξάδελφο του πατέρα μου, που ήταν μέχρι την προηγούμενη χρονιά Υποδιοικητής στη Σχολή και εξαιρετικά αυστηρός με τους παραπτωματίες. Έναν «θείο» μου που, μεγαλώνοντας εγώ στη Θεσσαλονίκη, δεν είχα δεί, γνωρίσει ή μιλήσει μαζί του σε όλη μου τη ζωή… Βαρέθηκα να το επαναλαμβάνω τότε και επί 50 χρόνια κι ακόμα ουδείς έχει πεισθεί ότι δεν τον ήξερα… Επιστράτευσα κι εγώ αυτό που από μικρός χρησιμοποιούσα στα δύσκολα, στο ελαφρύ ή βαρύ μπούλινγκ. Το χιούμορ.
Προσπαθούσα να δω ή να φανταστώ ή να πλάσω αστεία πλευρά κάθε δυσκολίας, σωματικής ή ψυχικής.
Απαξίωνα έτσι ως επίπλαστη την όποια σοβαρότητα κάθε δύσκολης στιγμής. Δεν είναι δε τυχαίο ότι η πλειονότητα των ποινών μου ήταν «δι άτοπον αστεϊσμόν» ή «εγέλα παρατηρούμενος» καθόλη την τετραετή φοίτηση… Με ποινές που …ξεχείλωναν τις περιόδους συνεχούς εγκλεισμού ένδον ακόμα στα επόμενα τρία χρόνια. Απολάμβανα, όμως, τα δύο τελευταία χρόνια την χιουμοριστική …κόντρα μου με τον Υποπλοίαρχο Κυπραίο, με εκτίμηση στο χιούμορ του, που βεβαίως κατέληγε πάντα στην παρουσίασή μου στην Κλήση Ποινολογίου «διότι εγέλα άνευ λόγου» και την γκρίνια του επιτηρητή της Τάξης Υποπλοίαρχου Παπαργύρη «πότε θα σταματήσεις τα καλαμπούρια με τον Κυπραίο». Πάντως, το παράνομο τρανζιστοράκι μου δεν το βρήκε ποτέ όσο κι αν έψαχνε…. Ούτε μου ‘κοψε το γέλιο «μετά» ή «άνευ» λόγου. Η συνυπηρεσία μας στη Διοίκηση Ελικοπτέρων Ναυτικού αρκετά χρόνια μετά, αυτός ως Διοικητής κι εγώ επιτελής του, ήταν το ίδιο απολαυστική και ιδιαίτερα παραγωγική.
Την Ακαδημαϊκή εκπαίδευση ανωτάτου επιπέδου στη Σχολή μάλλον υπερβολική την εύρισκα κι αυτή σε ορισμένα πεδία που ούτως ή άλλως ουδόλως εμπεδώθηκαν μέσα μου στο υπόλοιπο της ζωής μου.
Π.χ. Πυρηνική Φυσική από τον καταπληκτικό μεν καθηγητή Θ.Κουγιουμτζέλη που έκανε το μάθημα ιδιαίτερα ενδιαφέρον έστω και αν αυτό γινόταν πλήρως κατανοητό από λίγα μόνο αστέρια συμμαθητές.
Ή τα Ανώτερα Μαθηματικά του καθηγητή Αρ.Πάλλα που γέμιζε Πίνακες και Πίνακες με Ολοκληρώματα που έπρεπε να τα αποστηθίσω μια και μου φαίνονταν Κινέζικα, τουλάχιστον…, για να περάσω στις ετήσιες γραπτές εξετάσεις. Από τότε αρνείται ο εγκέφαλός μου να αποστηθίσει οτιδήποτε…
Στο μάθημα του Ηλεκτρισμού, με τον πολύ καλό άνθρωπο Κορίκη, αλλά και φοβερό …υπνωτιστή με τη μέθοδο «μιλώ συνεχώς, περπατώντας πάνω κάτω από τη μιά άκρη της Τάξης στην άλλη», ο μόνος λόγος που δεν έπεφτα κι εγώ σε βαθύ ύπνο ήταν ότι διασκέδαζα παρατηρώντας τον συμμαθητή μου Ηρακλή στο διπλανό θρανίο που κατάφερνε να κοιμάται με το κεφάλι ψηλά, κρατώντας και γραπτές σημειώσεις γυρίζοντας και σελίδες στο τετράδιο με κλειστά μάτια… ή τον Κώστα παραδίπλα που κοιμόταν με ανοικτά τα μάτια -όλο άσπρα- σε κατάσταση θρίλερ με τις κόρες των ματιών εξαφανισμένες.
Για πραγματικά γέλια ήταν η εκπαίδευσή στις …λογχομαχίες στο γήπεδο της Σχολής από Ταγματάρχη του Στρατού (λες και θα αντιμετωπίζαμε τον εχθρικό Στόλο με τις λόγχες), στον χορό από τον Τσάμικο μέχρι το Βαλς από τον γραφικό χοροδιδάσκαλο «βάτραχο» και στην αυτοάμυνα από τον ακόμα πιο γραφικό παλαιστή Καμπαφλή σ’ ένα μίγμα τζούντο, ρωμαϊκής πάλης και Καμπάφλειου αυτοσχεδιασμού. Στούρνος ήμουν σ΄αυτά, στούρνος έμεινα. Και οι «λογχομαχίες» μού στοίχισαν και μια 10ήμερη Αυστηρά Φυλάκιση, γιατί ως Τριτοετής -απουσίαζαν οι τεταρτοετείς- έβαλα τους πρωτοετείς μου να κραυγάζουν «Υβ Υβ» (ως οι γαύροι για τον Υβ Τριαντάφυλλο, γκολτζή της εποχής) αντί της οφειλόμενης στρατιωτικής κραυγής «ζντό» κατά την επίθεση προς λογχισμό του αντιπάλου. Αυτό δεν άρεσε καθόλου στον Μηχανικό Ανθυποπλοίαρχο Π.Μαυραγάνη, Βοηθό Αξιωματικού Φυλακής που παρακολουθούσε τα τεκταινόμενα και το εξέλαβε ως βαριά προσβολή του Ταγματάρχη εκπαιδευτή… κι ακόμα παραπέρα. Πιθανώς να ήταν και οπαδός του Παναθηναϊκού…
Από την άλλη, η ναυτική εκπαίδευση μου άρεσε. Τόσο η θεωρία όσο και πρακτική εκπαίδευση στα εκπαιδευτικά ταξίδια με πλοία του Στόλου. Μου άρεσαν τα «άρμενα», με δάσκαλους τους Ναύκληρους των πλοίων, τα της Συνεννόησης (ηχητικά και οπτικά Μορς, «πατερόλια» κλπ) κολλητός στους Σηματονόμους, η Ναυτιλία, η Ναυτική Τέχνη και από Πρωτοετής ήμουν στην Ομάδα Διεύθυνσης Πλοίου ως καλός Πηδαλιούχος…
Στα πολλά Σαββατοκύριακα παραμονής μου ένδον, εύρισκα διέξοδο στην ιστιοπλοΐα, από τριτοετής στα Φιν, που μου έδινε το αίσθημα ελευθερίας και διαφυγής, προσωρινού έστω αλλά άκρως ψυχοθεραπευτικού.
Τι μου έμεινε από τη Σχολή;
Μια γλυκόπικρη ανάμνηση.
Μπήκαμε 24, βγήκαμε 18. 25% απώλειες… Οι Τεχνικοί (Μηχανικοί) από 18 βγήκαν οι 16…
(«Άρχεσθαι μαθών άρχειν επιστήση«. Σωστό, αλλά τρία χρόνια απόλυτου «άρχεσθαι» και ένας χρόνος ψευδαίσθησης «άρχειν» απαιτούν υπομονή….)
Η Τάξη μου ουδέποτε απόκτησε «κοινό πνεύμα». Ακόμα και η οργάνωση της συνάντησης …γερόντων, για να γιορτάσουμε φέτος τά 50 έτη από την είσοδό μας στη Σχολή, αποδείχθηκε πολυπλοκότερη από την Επιχειρησιακή Σχεδίαση στη Σχολή Πολέμου, με αμέτρητα ηλεκτρονικά μηνύματα του είδους «το μακρύ και το κοντό του καθενός». Είτε οι εκπαιδευτές απέτυχαν είτε οι χαρακτήρες μας ήταν ανεπίδεκτοι συμμόρφωσης. Έβγαλε όμως αξιόλογες προσωπικότητες, καλούς επαγγελματίες, Μάχιμους και Μηχανικούς.
Η παράδοση θέλει η κάθε Τάξη να μοιάζει τελικά με τη Διοικούσα της. Και αυτό ισχύει και για την δική μου.
Η στενή συμβίωση σε δύσκολες συνθήκες παράγει στενές φιλίες. Φιλίες που άλλες άντεξαν μέχρι σήμερα, άλλες έφθιναν, ξεθύμαναν και διαλύθηκαν σε αμφισβητήσεις και ματαιοδοξίες. Χαίρομαι για τις πρώτες, μεγάλωσα πια για να λυπάμαι για τις δεύτερες… Και μένουν στη μνήμη ατόφιες οι ωραίες ανθρώπινες σχέσεις της εποχής εκείνης μαζί με τις ωραίες που ακολούθησαν στην κοινή πορεία μας στο επάγγελμα.
Η ιδιαίτερη ναυτική νοοτροπία, απαραίτητη στην ασφαλή λειτουργία κάθε πλεούμενου όπου πρέπει να υπερτερεί το εμείς από το εγώ και η εκτέλεση των υποχρεώσεων είναι εξ ίσου απαραίτητη με την απόλαυση των δικαιωμάτων, «φυτεύτηκε» από την πρακτική εκπαίδευση στα πλοία κατά τη φοίτηση στη Σχολή και «άνθισε» σ’ αυτά μετά τη Σχολή, και όχι από τον τετραετή εγκλεισμό μου σ’ αυτήν.
Κάνοντας τον απολογισμό σήμερα, καταλήγω στο συμπέρασμα ότι ήμουν πολύ τυχερός στα χρόνια που ακολούθησαν εκείνα της Σχολής. Στην πρόσληψη και ανάπτυξη των επαγγελματικών προσόντων συνέβαλαν σπουδαίοι Κυβερνήτες, Εκπαιδευτές, Προϊστάμενοι, Ναύκληροι και Σηματονόμοι και έμπειροι Υπόλογοι κάθε ειδικότητας. Στην παραγωγική άσκηση των επαγγελματικών καθηκόντων συνέβαλαν καθοριστικά άξιοι και ικανοί υφιστάμενοι και πληρώματα. Στρατευμένοι και Μόνιμοι.
Ο πρώτος μου Κυβερνήτης στο αντιτορπιλικό ΒΕΛΟΣ, Αντιπλοίαρχος Νίκος Παππάς, στο οποίο τοποθετήθηκα ως νέος Σημαιοφόρος, μετουσίωσε το ενδιαφέρον μου για τη θάλασσα και όλα τα σχετικά με αυτήν σε πραγματική απόλαυση, ακόμα και των κινδύνων της… Μου έμαθε τι εστί ηγέτης που εμπνέει με την συμπεριφορά του την πίστη των υφιστάμενών του, απαραίτητο βίωμα και προϋπόθεση για να έχω τη δυνατότητα κι εγώ να «χτίζω», να αντιλαμβάνομαι και να απολαμβάνω αργότερα την πίστη από τους δικούς μου υφιστάμενους.
Σημαντικές προσωπικότητες και οι Κυβερνήτες στα άλλα πλοία που υπηρέτησα. Α.Κολιγιάννης στο Α/Τ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ, Ν.Παπαδόγκωνας στο Δ/Π ΝΑΥΚΡΑΤΟΥΣΑ, Δ. Ζαρόγιαννης στο Α/Τ ΜΙΑΟΥΛΗΣ, Γρ.Δεμέστιχας στη Φ/Γ ΕΛΛΗ αλλά και οι Προϊστάμενοί μου στην ολιγόχρονη Υπηρεσία Γραφείου, στο ΓΕΝ Α3-ΙΙ, Σήφης Μανουσογιαννάκης, Ν.Θεμελίδης, Ν. Μανταδάκης, εχθροί της γραφειοκρατίας, εστιασμένοι στην ουσία κάθε θέματος.
Οι πρώτοι εκπαιδευτές μου στον χειρισμό Ε/Π, Λοχαγός Δ.Τομαράς και Αρχιεκπαιδευτής Αντισυνταγματάρχης Δ.Σπαράγγης στη Σχολή Αεροπορία Στρατού.
Ο Γάλλος εκπαιδευτής στα πρώτα Ελικόπτερα του Π.Ν., Alouette III, Υποπλοίαρχος Ρενιέ Κρεμέρ. Με μεθοδικότητα και απίστευτη εργατικότητα έθεσε τις προδιαγραφές για το μέλλον της νέας Ναυτικής Αεροπορίας με έμφαση στην Ασφάλεια Πτήσεων βασισμένη στην βαθιά γνώση, χειριστική, τεχνική, θεωρητική, του προσωπικού της.
Αν ο Αντιπλοίαρχος Ν.Παππάς μου ενέπνευσε την αγάπη, τον έρωτα για τα καράβια και τη θάλασσα, ο Υποπλοίαρχος Ρενιέ Κρεμέρ μ’ έκανε να ερωτευθώ και τα Ελικόπτερα και την Πτήση.
Πλωτάρχης Γ.Μπεζεριάνος. Ο πρώτος Διοικητής του Σμήνους Ε/Π Ναυτικού στην ίδρυσή του το 1975. Κατάφερε να θεμελιώσει τη Νέα Ναυτική Αεροπορία μέσα σε ένα σύστημα του κατά θάλασσα Πολεμικού Ναυτικού που αντιλαμβανόταν τα Ε/Π ως ιπτάμενες βάρκες και τα χαμηλόβαθμα πρώτα στελέχη της ως νεαρούς θορυβοποιούς με πρωτόγνωρες για το Ναυτικό απαιτήσεις. Εξαιρετικά τιμητική η εμπιστοσύνη του προς εμένα. Γιατί οι υφιστάμενοι εμπιστεύονται τη ζωή τους στον όποιον προϊστάμενο «αναγκαστικά» αλλά το ότι προϊστάμενος εμπιστεύεται τη ζωή του σε υφιστάμενο έχει άλλη γεύση…
Ο Ρενιέ Κρεμέρ πριν φύγει, με επέλεξε ως μελλοντικό εκπαιδευτή στις διαδικασίες ανάγκης στις οποίες πρέπει να συντηρούνται όλοι οι χειριστές Ελικοπτέρων περιοδικά και πριν ακόμα αποκτήσω, όπως όλοι μας τότε, σημαντική πτητική εμπειρία, ξεκίνησε την εκπαιδευσή μου στις «αυτοπεριστροφές άνευ κινητήρος». Επί ένα μήνα, τριάντα ώρες πτήσης, 300 συνολικά αυτοπεριστροφές στο Α/Δ Ελευσίνας με το στροφείο αποσυμπλεγμένο, χωρίς δυνατότητα επανασύμπλεξης, αναγκαστικά μέχρι το έδαφος. Με το πέρας της εκπαίδευσης, ακόμα δεν μπορούσα να πετάω καλά καλά στα ίσια το Ε/Π, αλλά το προσγείωνα αυτοπεριστρεφόμενο σε οποιοδήποτε σημείο από οποιοδήποτε ύψος με οποιαδήποτε ταχύτητα. Άντε πείσε όμως τους υπόλοιπους να κάνουν μαζί μου το ίδιο…
Πρώτος «συντηρούμενος», ως καλός ηγέτης που δίνει το παράδειγμα, ο Διοικητής Πλωτάρχης Γ.Μπεζεριάνος λέγοντας στον «εκπαιδευτή» Ανθυποπλοίαρχο «Ξεχνάς βαθμούς και τίτλους και κάνεις αυτά που πρέπει ως εκπαιδευτής». Και τα κάναμε.
Αυτοί έθεσαν τα επαγγελματικά μου θεμέλια. Και αρκετοί άλλοι. Κάποιοι άλλοι, λίγοι, απλά επιβεβαίωναν την αξία των πολλών απ ‘αυτούς που έλαχαν σε εμένα.
Από κεί και πέρα είχα καταπληκτικές εμπειρίες στα Ε/Π, στα πλοία που υπηρέτησα, στα πλοία που κυβέρνησα. Στον Ναύσταθμο της Κρήτης με το έργο που αφήσαμε με τους συνεργάτες μου. Το ίδιο στη Ναυτική Διοίκηση Βορείου Ελλάδος προβάλλοντας το Πολεμικό Ναυτικό στην κοινωνία όλης της Β.Ελλάδας.
Κυβερνήτης στη ναρκοθέτιδα ΑΚΤΙΟΝ, Κυβερνήτης στο Αντιτορπιλικό ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ (ADAMS), Κυβερνήτης στο Α/Τ ΚΑΝΑΡΗΣ (στη διαδικασία παροπλισμού του) . Οι ωραιότερες περίοδοι …ωρίμανσής μου ως άνθρωπος, σμιλεμένης στις απόλυτες ευθύνες της θέσης. Με υπέροχες σχέσεις με τα πληρώματα ακόμα μέχρι σήμερα. Τα αληθινά μου παράσημα.
Στα ευχάριστα και στα δυσάρεστα, στα δύσκολα, στα εύκολα, στα ακίνδυνα και στα επικίνδυνα.
Ένοιωσα ακόμα καλύτερα το πόσο πολύ απόλαυσα την θητεία μου στον Στόλο όταν στο τέλος της σταδιοδρομίας μου αντιμετώπισα στη στεριά κάποιους χαμαιλεοντίζοντες κομματόσκυλους, από τους ολίγιστους που νομίζουν ότι είναι μέγιστοι λόγω της προσωρινής εξουσίας τους, που ο ναυτικός πολιτισμός πέρασε από δίπλα τους και δεν τους ακούμπησε…
Γι αυτά που απόλαυσα όμως, για τις εμπειρίες που βίωσα, για αυτά που πήρα κι έδωσα στην Υπηρεσία, στην Πατρίδα, από και σε συντρόφους, άξιους προϊστάμενους και υφιστάμενους, για τα σωστά μου και τα λάθη μου,
αν με κάποιον μαγικό τρόπο ξαναγινόμουν 17 χρονών, θα έτρεχα να κάνω το βήμα περνώντας την μπάρα στο τέλος της Λεωφόρου Χατζηκυριάκου.
Για άλλα τέσσερα χρόνια υπομονής… και μια μετέπειτα ζωή γεμάτη ανεπανάληπτες εμπειρίες.
Κλαυσίγελως 